Yeni Koronavirüs Salgını

29.01.2020 tarihindeki Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, tüm dünyada 6065 kesinleşmiş yeni koronavirüs (2019-nCoV) vakası var. Bu kesinleşmiş vakaların 5997’si Çin’de. Çin’de ayrıca 9239 şüpheli vaka var. Çin’deki vakaların 1239’u ciddi ve 132 kişi yeni koronavirüs (corona virüs) nedeniyle ölmüş durumda. Ülkemizde ise kesinleşmiş, yani laboratuvar testi yoluyla varlığı kanıtlanmış bir vaka yok. Bu yüzden, ülkemizde halkın özel bir önlem almasına gerek yok. Ancak bu durum her an değişebilir.

Neden “yeni koronavirüs” ya da “2019-nCoV” deniyor?

Koronavirüs denilen virüs ailesinin pek çok üyesi vardır. Şu an dünyada salgın endişesi yaratan virüs de bir koronavirüstür. İlk kez 2019 yılında, Çin’in Wuhan şehrinde tanımlandığı ve özellikleri henüz tam olarak bilinmediği için, şu an ona geçici olarak “yeni koronavirüs” ya da kısaca “2019-nCoV” deniyor.

Yeni koronavirüs insanlara nereden bulaştı?

Koronavirüsler develer, sığırlar, kediler ve yarasalar dahil olmak üzere pek çok hayvan türü arasında yaygın olarak bulunmaktadır. Hayvanlardaki bu koronavirüsler, nadiren zaman içinde değişim göstererek insana bulaşma yeteneği kazanabilirler ve insandan insana geçebilirler. Örneğin, insanlarda soğuk algınlığı yapan birkaç koronavirüs bilinmektedir. Bununla birlikte hayvanlardan insanlara geçerek ciddi hastalıklar yapan koronavirüsler de olmuştur. Geçmiş yıllarda salgınlar yapan ve her ikisi de koronavirüs olan SARS misk kedilerinden, MERS ise develerden insana bulaşmıştı. Yeni koronavirüs de muhtemelen bir hayvandan insana bulaştı ama yeni koronavirüsün kaynağı henüz tanımlanamamıştır. Çin, başlangıçta, salgındaki hastaların çoğunun büyük bir balık ve canlı hayvan pazarıyla bağlantılı olduğunu bildirmiştir.

Yeni koronavirüs insandan insana bulaşıyor mu?

Evet, yeni koronavirüs insandan insana bulaşıyor. Şu ana kadar hastalığın solunum damlacıkları yoluyla bulaştığı bildirilmiştir. Hasta kişilerden öksürük, hapşırık, gülme, konuşma sırasında çevreye saçılan virüs içeren solunum salgısı damlacıkları, sağlam kişilerin solunum yolu yüzeylerine temas ederek, bu kişilerin hastalanmasına neden olur. Hastalığın bu şekilde insandan insana bulaşması için yakın temas (1 metreden yakın) gereklidir. Salgının nasıl seyredeceğini belirleyen en önemli faktör ise virüsün insanlar arasında ne kadar kolay yayıldığıdır; ancak henüz bunu bilmiyoruz.

Yeni koronavirüs insanda hangi sağlık sorunlarına neden oluyor?

Eldeki verilere göre, yeni koronavirüsün neden olduğu hastalık hafiften ağıra değişkenlik gösterir ve hatta ölümle sonuçlanabilir. Mevcut bilgiler yaşlı yetişkinlerin, altta yatan sağlık sorunu olanların (akciğer hastalıkları, organ yetmezlikleri, kanser, diyabet vb.) ya da bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerin ciddi hastalık riski altında olabileceğini düşündürmektedir. Şikâyetler genellikle ateş, öksürük ve nefes darlığını içermektedir ve virüse maruz kaldıktan 2-14 gün içinde ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte yaşlılarda, çok gençlerde, bağışıklığı baskılanmış kişilerde, ya da ateş düşürücü ilaç alanlarda ateşin bulunmayabileceği unutulmamalıdır.

Yeni koronavirüsden korunmak için aşı var mı?

 Henüz yok.

 Yeni koronavirüsün tedavisi nedir?

Henüz virüse özgü bir tedavi yok. Hastalığın ciddiyetine göre değişen biçimlerde destekleyici tedavi yapılmaktadır.

Hangi meslekler yeni koronavirüs bulaşması açısından artmış risk altındadır?

Havaalanı çalışanları, sağlık çalışanları, klinik laboratuvar çalışanları, gasilhane çalışanları, sınır kapısı çalışanları, atık yönetimi çalışanları ve işleri nedeniyle Çin’e giden ulaştırma çalışanları (tır şoförü, gemi personeli, pilot, kabin memuru vb) ile Çin’e seyahat eden diğer çalışanlar artmış risk altındadır.

Çin ya da yeni koronavirüsün görüldüğü herhangi bir ülkeye seyahatten vazgeçilmeli mi?

Şu anda, yeni koronavirüs nedeniyle ülkemizden herhangi bir ülke için seyahat kısıtlaması yok. Ancak zorunlu değilse Çin’e ziyaret ertelenmeli ve bu konuda resmi duyurular izlenmelidir.

Çin’e seyahat etmesi gereken çalışanlar nelere dikkat etmelidir?

• Hekiminizden seyahatiniz konusunda tıbbi görüş alın. Çünkü bugüne kadarki bilgilerimiz, yaşlıların, altta yatan bir sağlık sorunu olanların ve bağışıklık sistemi baskılanmış olanların hastalığı daha ciddi geçirdiğini düşündürmektedir.
• Çin’de hasta insanlara temastan kaçının.
• Hastaların yoğun olarak bulunması nedeniyle, mümkünse sağlık merkezlerine gitmeyin, sağlık kuruluşuna gidilmesi gereken durumlarda diğer hastalarla teması en aza indirin.
• Canlı ya da ölü hayvanlardan, hayvan pazarlarından, pişmemiş et gibi hayvansal ürünlere temastan kaçının.
• Gıda güvenliği önerilerine dikkat edin (çiğ süt ve hayvansal ürünler tüketmemek, çiğ tüketilecek sebze ve meyveleri iyice yıkayarak tüketmek gibi).
• Ellerinizi sabun ve su ile 20 saniye boyunca yıkayın; sabun ve su yoksa alkol içeren bir el dezenfektanı kullanın. Antiseptik içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir.
• Yıkanmamış ellerle gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmayın.
• Çin’de bulunduğunuz süre içinde ateş, öksürük, nefes darlığı gibi şikayetleriniz ortaya çıkarsa, hemen yerel sağlık yetkililerine durumunuzu iletin.

Çin’den gelen bir paket ya da ürün yüzünden risk altında mısınız?

Şu andaki bilgilerimizle bu konuda kesin bir şey söylemek mümkün değil. Çünkü henüz virüsün dış ortama dayanma süresi net olarak bilinmemektedir. Koronavirüsler genel olarak solunum damlacıkları ile yayılmaktadır. Bundan önceki SARS ve MERS salgınlarıyla ilgili bilgilerle de birleştirerek söyleyebiliriz ki, bu koronavirüslerin dış yüzeyler üzerinde hayatta kalma yeteneği düşüktür. Bu yüzden, ortam sıcaklığında günler ya da haftalar boyunca seyahat eden ürün ya da ambalajlardan yayılma riski çok düşük görünmektedir.

Çin’den ithal edilen hayvan ya da hayvansal ürünlerle ilgili bir risk söz konusu mu?

Bu hayvanların ya da hayvansal ürünlerin risk oluşturduğuna dair henüz bir kanıt ve ilgili bakanlıkların da bu konuda herhangi bir uyarısı yok.

Kendinizde yeni koronavirüs olabileceğinden ne zaman şüphe etmelisiniz?

Eğer ateş ve solunum sistemi şikâyetleriniz (öksürük, nefes darlığı) varsa ve son 14 gün içinde Çin’e seyahat ettiyseniz size de yeni koronavirüs bulaşmış olabilir. Ya da aynı şikayetleriniz varsa ve yakın temasta olduğunuz ve yine bu şikâyetleri olan bir kişi son 14 gün içinde Çin’e seyahat ettiyse size de yeni koronavirüs bulaşmış olabilir.

Size yeni koronavirüs bulaştığından şüpheleniyorsanız ne yapmalısınız?

Hemen 112’yi arayıp durumunuzu anlatın; hastaneye siz gitmeyin. Gerek görürse 112 sizi alıp hastaneye götürecektir. Hastaneye kendi başınıza gitmek durumunda kalırsanız, bir cerrahi maske takmadan sokağa çıkmayın, taksi ya da toplu taşıma aracına binmeyin.

Yeni koronavirüs bulaştığının kesin kanıtı nedir?

Yeni koronavirüs bulaştığından şüphelenilen kişilere olası vaka denir. Olası vakalardan alınan örneklerle laboratuvarda özel tahliller yapılarak, kişinin yeni koronavirüs hastası olup olmadığı kesinleştirilir. Bunlara ise kesin vaka denir.

İşyerlerinde yeni koronavirüs ile ilgili hangi önlemler alınmalıdır?

• İşyeri sağlık birimine başvuran hastaların yeni koronavirüs açısından nasıl değerlendirileceği, olası vaka durumlarının nasıl bildirileceği ve sonrasının nasıl yönetileceği hakkında T.C. Sağlık Bakanlığı’nın önerileri vardır. İşyeri hekimlerimizden bilgi alabilirsiniz.
• Yukarıda sayılan riskli meslek gruplarından birine üyeyseniz, ya da bünyenizde çalıştırıyorsanız, acilen, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanınız ile birlikte risk değerlendirmesi yapmalısınız.
• Riskli meslek gruplarıyla ilginiz yoksa bile, yeni koronavirüslerle ilgili alınacak önlemler, evrensel kuralların yanı sıra, mutlaka işyerine özgü olmalıdır. Bu yüzden, işyerinde alınabilecek önlemler hakkında en doğru danışmanlığı yine işyeri hekimlerimizden ve iş güvenliği uzmanlarımızdan alabilirsiniz.