İş Kazalarının Nedenleri

İş kazalarının meydana gelmesi üzerinde kaza nedenlerinin ağırlık oranları konusunda farklı araştırmalara dayanan değişik görüşler olmakla birlikte, iş kazalarının %80’inin insanlara, %18’inin fizik ve mekanik çevre koşullarına, %2’sinin ise umulmadık olaylara bağlı olarak meydana geldiğinin kabulü doğru olacaktır. Bu genelleme, aslında iş kazalarının yaklaşık olarak %98’i üzerinde önleyici tedbirlerin alınabileceğini ortaya koymaktadır.

İş kazalarının çeşitli nedenleri olmakla ve nedenler farklı sınıflandırmalara tabi tutulmakla birlikte, yapılan araştırmaların tümü iş kazalarının; umulmadık olaylardan, insanlardan, makinalardan ve çevre koşullarından kaynaklandığını ortaya koymuştur. Dolayısıyla, iş kazalarının nedenleri; insanlara bağlı nedenler (beşeri nedenler), fizik ve mekanik çevre koşullarına bağlı nedenler (teknik nedenler) ve umulmadık olaylar olmak üzere üç ana grupta toplanarak incelenebilir.

İnsanlara bağlı kaza nedenleri; kişisel özelikler, fizyolojik faktörler, psikolojik özellikler, fizik ve mekanik çevre koşullarına bağlı kaza nedenlerini ise; makinalara bağlı kaza nedenleri, üretim organizasyonlarına bağlı kaza nedenleri, çevresel faktörlere bağlı kaza nedenleri şeklinde alt gruplar halinde sınıflandırılabilir.

• Makinalara bağlı kaza nedenleri,
• Üretim organizasyonlarına bağlı kaza nedenleri,
• Çevresel faktörlere bağlı kaza nedenleri
  şeklinde alt gruplar halinde sınıflandırılabilir.

Şekil-1 İş Kazalarının Nedenleri

İnsanlara bağlı kaza nedenleri arasındaki psikolojik özellikler; Psikososyal Risk Faktörlerini oluşturmaktadır.

Psikososyal riskler; diğer risk gruplarıyla karşılaştırıldığında iş sağlığı ve güvenliği alanının en az bilinen ve en az tartışılan bir boyutudur.[1]  Son yıllarda artan iş yükü, çalışma saatleri, çalışma temposu, işyeri ve dışındaki sosyal ve mesleki ilişkiler, trafik gibi unsurlar çalışanların üzerinde stres başta olmak üzere olumsuz pek çok etkiye yol açmaktadır.

Yapılan literatür çalışmasında da, psikososyal tehlike ve riskler konusunda yapılan çalışmaların ancak son 10 yılda artmaya başladığı ve oldukça yetersiz olduğu görülmüştür.

Psiko Sosyal Risk Faktörleri Nedir?

Yaptığı işi olumsuz etkileyebilen ve işyeri şartlarına karşı geliştirdiği (yöneticileri ve iş arkadaşlarıyla ilişkilerini de kapsar şekilde) psikolojik tepkiler olarak tanımlanmaktadır. Başka bir ifade ile Fiziksel, biyolojik ve kimyasal riskler dışında kalan ve iş sağlığı ve güvenliğini olumsuz etkileyen faktörler psikososyal risk faktörleri olarak isimlendirilmektedir.^[2]

Bireylerin içinde yaşadığı genel, politik, ekonomik, sosyo-kültürel çevre unsurları, teknolojik gelişmeler ve buna uyum sağlayamama endişesi birey üzerinde stres yaratmaktadır. Diğer taraftan hava, su kirliliği, çöp ve atıkların toplanmaması, yaşanılan şehirde ulaşım sorununun çözümlenememiş olması bireyin hem bedensel hem de psikolojik bazı sorunlar yaşamasına neden olmaktadır.^[3]

Psikososyal riskler, Avrupa İş Sağlığı Ajansı tarafından da iş sağlığı ve güvenliği alanının “yeni ve gittikçe artan” riskleri olarak tanımlanmaktadır.^[4]

İlk olarak Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 2010 Güncel Meslek Hastalıkları Listesinde Zihinsel ve davranışsal bozukluklar olarak yer almış ve “Zihinsel ve Davranışsal Bozukluklar” ile Mobbing (Psikolojik Taciz) kavramı üzerinden ele alınmıştır.^[5]

Hâlbuki İnsanların iş ile ilgili birçok fiziki ve psikososyal sorunları vardır. Bunlar; “işin yapılış koşullarına göre ve iş aletlerine bağlı şikayet ve tatminsizlikler, belli bir işte çalışma sonucunda elde edilecek maddi çıkarlara ilişkin tatminsizlikler, takdir edilme ve sosyal prestij durumlarına ilişkin şikayet ve tatminsizlikler olarak sıralanabilir. Psikolojik tatminsizlik sonucunda da ortaya çıkan belli başlı davranış bozuklukları vardır.”^[6] Bu sorunlar iş yeri riskleri içinde fazla gösterilmemektedir.

Bir Sonraki Yazı : Stres Nedir? Stresle Beraber Oluşan Riskler ve Önlemleri Hakkında Genel Bilgiler